Szczęsny Ryszard Zbigniew, pseud. Edward Raczyński (1913–1940), działacz ruchu narodowego, redaktor.
Ur. 15 XII w Częstochowie, był synem Juliana Teodora, rzemieślnika, i Barbary ze Szczepańskich. Miał dwie siostry: Marię (ur. 1919) i Janinę (1922–1940).
Od r. 1923 uczył się S. w I Gimnazjum Państw. im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie. Już w latach szkolnych podjął działalność w miejscowym Stronnictwie Narodowym (SN) i został kierownikiem jego Wydz. Organizacyjnego; był też czynny w związanym z SN Zjednoczeniu Zawodowym «Praca Polska». Po otrzymaniu 27 VI 1931 świadectwa dojrzałości studiował na Wydz. Mechanicznym Politechn. Warsz. Kontynuował działalność w ruchu narodowym, był m.in. redaktorem wydawanej od r. 1932 w Częstochowie „Gazety Narodowej” i z powodu zaangażowania w jej redagowanie zrezygnował w r. 1933 z dalszych studiów. Został następnie członkiem zarządu i wiceprezesem Młodzieży Wszechpolskiej. Dn. 3 V 1934 uczestniczył w wystąpieniach antyżydowskich w Łodzi; aresztowany 23 V t.r. i umieszczony w więzieniu w Sieradzu, został 9 XII zwolniony. Dn. 26 I 1935 skazano go na dwa lata więzienia, jednak Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił 6 III t.r. wyrok na mocy amnestii. Od t.r. był S. referentem propagandy okręgu łódzkiego SN. W lutym 1937 w Wieluniu uczestniczył jako instruktor w kursie dla instruktorów wiejskich Stronnictwa. T.r. podjął studia w sekcji ekonomiczno-politycznej na Wydz. Prawno-Ekonomicznym Uniw. Pozn. Równocześnie pracował w poznańskim dzienniku katolicko-narodowym „Orędownik”; nie figurował jednak ani w składzie redakcji, ani jako autor tekstów. Na polecenie prezesa Zarządu Głównego SN Kazimierza Kowalskiego objął pod koniec t.r. obowiązki szefa Wydz. Propagandy i wyjechał do Warszawy w celu wzmocnienia tamtejszych struktur Stronnictwa. Współpracował tam jako korespondent z narodowym pismem akademickim „Wszechpolak”. Za wystąpienie 12 II 1939 w Wyszynie (pow. koniński) podczas akademii żałobnej poświęconej zastrzelonemu 17 II 1936 przez Policję Państwową działaczowi SN Wawrzyńcowi Sielskiemu został oskarżony o wywołanie niepokoju publicznego; 8 VIII 1939 uwolniono go od stawianych zarzutów. Z powodu zaangażowania politycznego ponownie przerwał studia i 24 II 1939 został skreślony z listy studentów. Dn. 2 IV t.r. na wiecu SN w Częstochowie S. krytykował stanowisko ministra spraw zagranicznych Józefa Becka wobec aneksji Czechosłowacji przez Niemcy, za co został aresztowany 8 IV i umieszczony w częstochowskim więzieniu na Zawodziu. Dn. 3 VI skazano go na osiem miesięcy więzienia i 50 zł grzywny, ale po wpłaceniu 500 zł kaucji odzyskał wolność i złożył 22 VI apelację od wyroku. Po przejęciu w czerwcu władzy w SN przez Tadeusza Bieleckiego pozostał wobec niego w opozycji.
Po wybuchu drugiej wojny światowej 1 IX 1939 został S. zmobilizowany i brał udział w obronie Warszawy. Ciężko ranny, kilka tygodni leczył się w Szpitalu Ujazdowskim. Następnie odbywał rekonwalescencję w Racławicach (pow. miechowski); zapewne tam nawiązał kontakt z działaczami SN z Częstochowy, m.in. Edmundem Glińskim, reprezentującym powstałą w październiku 1939 konspiracyjną Narodowo-Ludową Organizację Wojskową nieuznającą konspiracyjnych władz Stronnictwa; w rezultacie przystąpił do Komendy Głównej tej organizacji. Po powrocie do Warszawy wszedł w skład Wydz. Propagandy organizacji wojskowej SN (późniejszej Narodowej Organizacji Wojskowej). Został też kierownikiem technicznym wydawanego od kwietnia 1940 pod redakcją Stanisława Piaseckiego konspiracyjnego organu SN „Walka”. Na łamach tego tygodnika zamieszczał artykuły programowe. Zginął 4 XII 1940 w trakcie próby dotarcia do oblężonej przez Niemców drukarni SN przy ul. Okrężnej 10; podczas obrony tej drukarni poległa też jego siostra Janina, a jego żona została ciężko ranna. S. został pochowany na cmentarzu Bródnowskim.
S. był żonaty od 15 VII 1940 z Wandą Marią z Przygodzkich (ur. 1908), działaczką SN, redaktorką „Walki”; ujęta przez Niemców 4 XII 1940 i uwięziona na Pawiaku, została ona 22 IX 1941 wywieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück i tam 18 III 1943 rozstrzelana. Małżeństwo było bezdzietne.
S-emu poświęcono nr 22 „Walki” z 30 V 1941.
Rutowska M., Straty osobowe i materialne kultury w Wielkopolsce w latach II wojny światowej, W.–P. 1984 s. 100; – Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1982; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978 (dot. żony S-ego, Wandy); Komorowski K., Polityka i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939–1945, W. 2000; Kulińska L., Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska” i „Młodzież Wielkiej Polski” w latach 1922–47 (struktury, funkcjonowanie i główni działacze), Kr. 2000; Lewandowska S., Prasa okupowanej Warszawy 1939–1945, W. 1992; Mucha K. W., Obóz narodowy w Łódzkiem w latach 1926–1939, Ł. 2009; Muszyński W. J., Narodowcy w ruchu związkowym II RP. Geneza, działalność i znaczenie Zjednoczenia Zawodowego „Praca Polska” (1925–1939), w: Narodowa Demokracja XIX–XXI wiek (koncepcje– ludzie–działalność), Szczecin 2008 s. 723; Orłowski M., Prasa konspiracyjna Stronnictwa Narodowego w latach 1939–1947, P. 2006; Pilaciński J., Narodowe Siły Zbrojne. Kulisy walki podziemnej 1939–1946, Londyn 1976; Sikorski J., Bitwa w drukarni „Walki”, „Wrocł. Tyg. Katolików” 1980 nr 49 s. 6–7 (fot.); Strzembosz T., Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944, W. 1983; Terej J. J., Rzeczywistość i polityka, W. 1979; Węgierski E., Bohatersko walczył do końca… Ryszard Szczęsny (1913–1940), „Wszechpolak” 2001 nr 3 (fot.); Załęcki J., Wydarzenia upamiętniające przeżycia i walkę o niepodległość Polski w latach 1939–1989, Radomsko 996 s. 80–1; – Barański J., Lata młodości i walki, Londyn [b.r.w.]; Kraszewski T., Szkolenie dziennikarzy w konspiracji, w: Wojna i konspiracja. Wspomnienia dziennikarzy polskich, W. 1987; Mirecka-Loryś M., Odszukane w pamięci. Zapiski o rodzinie, pracy, przyjaźni, Racławice 2010; Mirecki K., Narodowa Organizacja Wojskowa w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Wojna i konspiracja (wspomnienia), [b.m.w.] 1998; Muszyński W., W walce o Wielką Polskę. Propaganda zaplecza politycznego Narodowych Sił Zbrojnych (1939–1945), W. 2000; Rokicki J., Blaski i cienie bohaterskiego pięciolecia, Niemcy Zachodnie 1949 s. 49; Stysiński J. H., Jednak przeżyłem…, w: Biografia byłych więźniów politycznych niemieckich obozów koncentracyjnych, Philadelphia 1974 s. 225; Wspomnienia Aliny Glińskiej z domu Zadzierskiej (mszp. w posiadaniu autora); Wspomnienia więźniów Pawiaka, W. 1964 (dot. żony S-ego, Wandy); – „Głos” R. 5: 1935 nr 3 (fot.); „Orędownik” z l. 1938–9; „Warsz. Dzien. Narod.” R. 4: 1938 nr 315, R. 5: 1939 nr 101, 156, 170, 221; „Wszechpolak” 1938 nr 3, 13; – AP w P.: zespół 296 sygn. 5913 (SN – informacje, doniesienia starostów powiatowych i grodzkiego w P. oraz komend Policji Państw.); Arch. UAM: Karta wpisowa; IPN w W.: sygn. 00231/173 t. 9 k. 1–10 (Działacze SN. Okręg częstochowski), sygn. 00231/173 t. 97 k. 5 (Protokół przesłuchania Czesława Bekusa); – Mater. Red. PSB: Kserokopia dok. studenckich S-ego z Politechn. Warsz., kopia karty S-ego z „Almanachu absolwentów IV L.O. im. Henryka Sienkiewicza w Częstochowie”, odpisy aktów ur. i małżeństwa S-ego i żony z USC w Częstochowie.
Mirosław Orłowski